Trí tuệ nhân tạo - Lợi ích và những nguy cơ chủ yếu

Các nhân tố cấu thành sản phẩm AI gồm: Hệ thống dữ liệu, hay nói cách khác đó là kho thông tin liên quan đến vấn đề mà sản phẩm AI xử lý; bộ xử lý thông tin và thiết bị giao tiếp, hành động (cổng giao tiếp thông qua giao diện máy tính, các thiết bị thu thập thông tin và hệ thống máy móc thực hiện các yêu cầu theo kết quả xử lý của máy tính).
Từ năm 2016 đến nay, nhiều nước đã đầu tư mạnh vào phát triển AI để đẩy mạnh phát triển các dự án, nâng cao khả năng can thiệp của AI vào các thao tác tư duy và chuyên môn ngày càng sâu. Đặc biệt, tháng 12/2022 công cụ ChatGPT - một sản phẩm mới của AI ra đời, tạo sự quan tâm và chú ý của nhiều người. Chỉ sau 2 tháng ra đời, công cụ ChatGPT đã có hơn 100 triệu người dùng. Công cụ này được đánh giá là công cụ giao tiếp, phản hồi tự động mạnh mẽ và có tính ứng dụng rộng rãi chưa từng có.
Hiện nay, AI được nghiên cứu, sử dụng cho nhiều lĩnh vực:
Trong ngành y tế: Ứng dụng nổi bật của AI là để chẩn đoán tốt hơn và nhanh chóng hơn các ca bệnh. AI được sử dụng như một trợ lý chăm sóc sức khỏe cá nhân, chúng được sử dụng cho nghiên cứu và phân tích. Hệ thống khai thác dữ liệu bệnh nhân và các nguồn dữ liệu có sẵn khác để tạo thành một giả thuyết, sau đó đưa ra một lược đồ chấm điểm tin cậy.
Trong ngành giáo dục: Việc vận dụng AI trong các thao tác dạy và học, các trò chơi, phần mềm giáo dục giúp cải thiện và nâng cao trình độ học tập của con người. Nó còn có khả năng theo dõi sự tiến bộ của học sinh để giáo viên có thể biết và điều chỉnh cách dạy học sao cho hợp lý. AI có thể tự động hóa việc chấm điểm, giúp các giáo viên có thêm thời gian. AI có thể đánh giá năng lực và quản lý sinh viên, thậm chí có thể thay giáo viên ở một số nội dung cụ thể.
Trong ngành vận tải: AI được ứng dụng thông qua những phương tiện tự lái, đặc biệt là ô tô đã đem lại những lợi ích kinh tế đáng kể nhờ khả năng cắt giảm chi phí và hạn chế những rủi ro tai nạn, những vấn đề nguy hiểm đến tính mạng của con người.
Trong ngành ngân hàng tài chính: Đây là lĩnh vực các công cụ AI đang có ưu thế vượt trội đối với người lao động ở các vị trí như thống kê, cập nhật thông tin, theo dõi biến động, thu thập dữ liệu cá nhân và cung cấp tư vấn tài chính.
Trong ngành dịch vụ: Công cụ AI có khả năng nắm bắt được những thông tin về các hoạt động sử dụng dịch vụ của khách hàng thông qua việc thu thập và phân tích dữ liệu để từ đó đưa ra các giải pháp tối ưu, hiệu quả và phù hợp với nhu cầu sử dụng của họ...
Trong ngành kinh doanh: AI đã mang lại sự thay đổi lớn trong việc tiếp cận các mục tiêu, đối tượng khách hàng tiềm năng. Dựa trên việc phân tích về nhân khẩu học, thói quen hoạt động trực tuyến hay những nội dung quảng cáo khách hàng hay xem, để điều chỉnh thời gian và không gian cung cấp quảng cáo cho phù hợp.
Từ các kết quả trên, chúng ta thấy AI có những lợi ích cơ bản, như: Phát huy tác dụng trong phát hiện, ngăn chặn, xử lý rủi ro; tiết kiệm sức lao động, nâng cao khả năng can thiệp và tăng cường an toàn tính mạng của con người; xóa bỏ khoảng cách ngôn ngữ (thông qua các phương tiện dịch thuật văn bản, âm thanh).
Tuy nhiên, AI cũng đem lại những nguy cơ: Trước hết là nguy cơ từ sự mất kiểm soát đối với trí tuệ nhân tạo; nguy cơ từ sự lệ thộng của con người vào AI; nguy cơ từ việc sử dụng AI vào mục đích không chính đáng, gây tổn hại cho cộng đồng, xã hội và loài người, như sử dụng AI để tạo ra sản phẩm học tập (bài kiểm tra, luận văn...) một cách gian lận; sử dụng AI để tổ chức đánh bạc bất hợp pháp trên không gian mạng; để thực hiện các hành vi trái pháp luật như xâm phạm tự do cá nhân, buôn lậu, phá hoại, trộm cắp, giết người; tạo ra những sản phẩm văn hóa sai trái, phản động với tốc độ cao, phương thức lan truyền rộng rãi, tinh vi, tạo ra hiệu ứng xấu...
Tóm lại, AI là sản phẩm do con người tạo ra, phục vụ con người, là xu hướng khoa học hiện đại, có tác động tích cực tới phát triển đời sống – xã hội. Vì vậy, cần tránh cả 2 khuynh hướng: Quá tôn sùng, lệ thuộc vào AI và kỳ thị cực đoan, mà phải bình tĩnh, tỉnh táo trước dư luận xã hội về AI, để thấu hiểu bản chất và có cách thức ứng xử thông minh với các sản phẩm AI.
Thiện Anh