Những điều ngư dân cần biết về chống khai thác IUU

Câu hỏi: Khai thác IUU là gì?
Trả lời:
Khai thác IUU là hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không theo quy định và không báo cáo.
Khai thác bất hợp pháp là khai thác vi phạm luật pháp quốc gia hay quốc tế. Khai thác bất hợp pháp có thể bao gồm khai thác không có giấy phép, báo cáo sản lượng thấp hơn thực tế, đánh bắt cá nhỏ hơn kích cỡ cho phép, đánh bắt ở vùng cấm sử dụng công cụ đánh bắt đã bị cấm, trung chuyển thủy sản bất hợp pháp hoặc vi phạm luật khác.
Khai thác không theo quy định là khai thác tại khu vực không áp dụng các biện pháp quản lý hoặc bảo tồn quốc gia hoặc quốc tế. Khai thác không theo quy định thực chất không phải là bất hợp pháp và có thể xảy ra trong một nghề không được quản lý trong khu kinh tế độc quyền của một nước, hoặc ở vùng biển chung, chẳng hạn như khai thác bởi tàu được gắn cờ hoặc không gắn cờ quốc gia không tham gia các Công ước quốc tế.
Khai thác không báo cáo là khai thác không được báo cáo đúng. Khai thác không báo cáo không nhất thiết phải là bất hợp pháp hoặc không theo quy định, mặc dù nó có thể là một trong hai. Khai thác không báo cáo thường liên quan đến việc thu thập dữ liệu kém hoặc quản lý nghề cá yếu; thiếu sót trong báo cáo cũng có thể che giấu hoạt động bất hợp pháp.
Câu hỏi: Khai thác IUU gây hậu quả như thế nào?
Trả lời:
Chế tài xử phạt khai thác IUU của Việt Nam và các nước ngày càng cứng rắn, nghiêm khắc, bao gồm phạt tiền, tước giấy phép khai thác, tịch thu, tiêu hủy phương tiện vi phạm... cao hơn là truy tố, phạt giam.
Khai thác IUU sẽ bị Ủy ban châu Âu (EU) cảnh cáo thẻ vàng, khi đó thủy sản xuất khẩu sẽ bị kiểm soát nghiêm ngặt hơn, có thể bị từ chối hoặc trả lại, gây tổn thất nặng nề về kinh tế; nếu không khắc phục được khai thác IUU thì sẽ bị cảnh cáo thẻ đỏ, đồng nghĩa với việc thủy sản sẽ bị cấm xuất khẩu sang châu Âu.
Khai thác IUU là mối đe dọa lớn đối với hệ sinh thái biển và sự bền vững nghề cả ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, làm cạn kiệt nguồn thủy sản; trực tiếp ảnh hưởng đến sinh kế, thu nhập, đời sống của ngư dân hiện nay và con cháu mai sau.
Câu hỏi: Những hành vi nào được xác định vi phạm quy định IUU?
Trả lời:
12 hành vi khai thác vi phạm IUU gồm:
(1) Đánh bắt mà không có giấy phép hợp lệ, không được quốc gia tàu treo cờ hay quốc gia ven biển có liên quan cấp phép hay cho phép.
(2) Không hoàn thành nghĩa vụ lưu và báo cáo dữ liệu liên quan, bao gồm dữ liệu được truyền bởi hệ thống giám sát tàu qua vệ tinh, hoặc thông báo trước.
(3) Đánh bắt trong khu vực khép kín, vào thời điểm mùa vụ đã kết thúc, không được cấp hoặc sau thời hạn được cấp hạn ngạch, đánh bắt quá độ sâu cho phép.
(4) Đánh bắt loài được tạm dừng đánh bắt hoặc loài cấm đánh bắt.
(5) Sử dụng công cụ đánh bắt bị cấm hoặc không đúng quy định.
(6) Làm giả hay che giấu dấu vết, danh tính hay đăng kiểm.
(7) Che giấu, giả mạo hay hủy chứng cứ liên quan đến một công tác điều tra.
(8) Cản trở công việc của cán bộ chức năng thực hiện nhiệm vụ thẩm tra sự tuân thủ đối với các biện pháp bảo tồn và quản lý, cản trở công việc của quan sát viên thực hiện nhiệm vụ thị sát sự tuân thủ các nguyên tắc áp dụng của cộng đồng.
(9) Đưa lên khoang, chuyển tải hay chở cá nhỏ quá cỡ, trái với điều luật hiện đang có hiệu lực.
(10) Chuyển tải hay cùng tham gia hoạt động đánh bắt, hỗ trợ hay tiếp ứng cho các tàu đánh bắt đã được xác định có thực hiện hành vi đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định này, đặc biệt các tàu bị đưa vào danh sách tàu đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định của cộng đồng hoặc của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực.
(11) Thực hiện hoạt động đánh bắt trong khu vực quản lý của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực theo cách thức không nhất quán hoặc trái với các biện pháp bảo tồn và quản lý của tổ chức, treo cờ của quốc gia không phải là thành viên của tổ chức, không hợp tác theo quy định của tổ chức.
(12) Không mang quốc tịch và do vậy là tàu không có quốc gia chủ quyền, theo luật quốc tế.
Nguyễn Oanh