Lễ hội Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực - niềm tự hào của người dân Kiên Giang

Lễ hội nhằm tưởng nhớ sự hy sinh anh dũng, bất khuất của người Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Nguyễn Trung Trực (1837 - 1868), tên thật là Nguyễn Văn Lịch, quê tỉnh Bình Định. Từ năm 1858, gia đình ông theo đoàn người di cư phiêu bạt vào Nam, định cư ở thôn Bình Nhựt, nay là xã Bình Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An. Tại đây, ông trở thành vị thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống Pháp tiêu biểu của Nam Kỳ. Hai chiến công lừng lẫy của ông: đốt cháy tàu L’ Espérance – tàu Hy vọng của Pháp trên vàm sông Nhựt Tảo ngày 10/12/1861 và trận đánh diệt đồn Rạch Giá ngày 16/6/1868.
Khi thực dân Pháp bắt đầu xâm lược nước ta, ông được tuyển chọn vào đội nông binh dưới quyền chỉ huy của lãnh binh Trương Định giữ các chức vụ: Quyền sung quân binh, Quản cơ lãnh binh. Năm 1861, thực dân Pháp tấn công thành Gia Định lần thứ II, ông cùng đội nông binh tham gia bảo vệ Kỳ Hòa (Gia Định) dưới trướng Thống đốc quân Vụ đại thần Nguyễn Tri Phương. Sau chiến công “Hỏa hồng Nhựt Tảo” ông được triều đình Huế phong làm Thành thủ úy Hà Tiên.
Ngày 23/6/1867, Hà Tiên thất thủ, ông rút quân về Rạch Giá tiếp tục cuộc chiến đấu, lập căn cứ ở Hòn Chồng. Ngày 16/6/1868 ông cho quân đánh úp đồn Kiên Giang (nay là TP. Rạch Giá) tiêu diệt nhiều quân địch. Khi giặc Pháp phản công, ông rút ra đảo Phú Quốc lập căn cứ nhằm chống giặc lâu dài. Pháp phải huy động một lực lượng hùng hậu đến bao vây và tấn công đảo. Chúng nhiều lần dụ dỗ, mua chuộc nhưng ông không ra đầu hàng. Đến tháng 10/1868, để bảo đảm lực lượng nghĩa quân và nhân dân trên đảo, ông tự ra nộp mình cho giặc bắt.
Ngày 27/10/1868, quân Pháp đem Nguyễn Trung Trực về xử chém tại Rạch Giá, khi đó ông mới 30 tuổi. Rất đông người dân tỉnh Rạch Giá đổ về khu vực pháp trường để chứng kiến và đưa tiễn ông. Sau khi ông bị xử chém, người dân đã thờ cúng ông tại đình thờ Ông Nam Hải tại xóm chài trên bờ kênh ông Hiển, nay thuộc phường Vĩnh Thanh Vân, TP. Rạch Giá.
Đến năm 1891, đình thần Ông Nam Hải di dời về địa điểm hiện tại. Hàng năm người dân chọn ngày 26, 27, 28 tháng 8 âm lịch để làm lễ giỗ của ông. Lâu dần, ngày cúng giỗ của ông đã trở thành một lễ hội của đình.
Trước và trong lễ hội Anh hung dân tộc Nguyễn Trung Trực diễn ra nhiều hoạt động phong phú và đa dạng, như: Lễ dâng hương, cầu siêu cho các anh hùng liệt sĩ, trong đó có cụ Nguyễn Trung Trực. Sau đó là các tiết mục ca múa nhạc truyền thống, biểu diễn võ thuật, các trò chơi dân gian; các hoạt động thi đấu thể thao... Các hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó cộng đồng.
Ngoài ra, lễ hội còn tổ chức thành công diễn đàn kết nối sản phẩm OCOP đồng bằng sông Cửu Long, các gian hàng trưng bày sản phẩm thủ công mỹ nghệ, ẩm thực đặc sản của địa phương. Khách đến tham quan, chiêm bái có thể lựa chọn những sản phẩm đặc sắc của các xã trong vùng, thưởng thức các món ăn truyền thống như bánh xèo, bún cá... Đây là cơ hội để người dân Kiên Giang giới thiệu văn hóa ẩm thực phong phú của địa phương đến với du khách.
Lễ hội Nguyễn Trung Trực không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là một dịp để giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và truyền thống văn hóa của dân tộc. Qua các hoạt động trong lễ hội, người dân và du khách có thể hiểu rõ hơn về lịch sử, về những hy sinh và cống hiến của các thế hệ đi trước trong các cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do cho dân tộc.
Lễ hội cũng là dịp để các nghệ nhân, nghệ sĩ địa phương thể hiện tài năng của mình qua các tiết mục trình diễn, biểu diễn văn hóa, văn nghệ, triển lãm góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Đồng thời, lễ hội còn có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển du lịch địa phương. Với sự gia tăng lượng du khách đến tham dự lễ hội, nhiều dịch vụ du lịch, lưu trú, ẩm thực cũng được phát triển, tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương và góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển.
Có thể khẳng định, lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực không chỉ là một sự kiện văn hóa truyền thống, mà còn là một biểu tượng về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và sự phát triển của cộng đồng. Qua lễ hội, người dân thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ những anh hùng đã hy sinh vì độc lập tự do của dân tộc, đồng thời là dịp để gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Minh Vy